PROJEKTLIGJ "PËR BANKËN SHQIPTARE TË ZHVILLIMIT".

Projektligji për Bankën Shqiptare të Zhvillimit sjell një iniciativë të rëndësishme për mbështetjen e zhvillimit ekonomik dhe përmirësimin e aksesit në financa. Megjithatë, për të siguruar funksionimin e saj efikas dhe shmangien e ndikimeve negative në treg, nevojiten disa përmirësime përmbledhëse si më poshtë dhe të trajtuara më në detaje në vijimësi:
1. Rritja e transparencës dhe ndarjes mes aktiviteteve promovuese dhe tregtare për të shmangur konkurrencën e padrejtë me bankat tregtare.
2. Saktësimi i kritereve për përzgjedhjen dhe monitorimin e drejtuesve për të siguruar qeverisje të mirë dhe shmangur ndikimet politike.
3. Rishikimi i politikës fiskale dhe garancive financiare, për të siguruar që kapitali publik të përdoret me efikasitet dhe të mos krijohen avantazhe të padrejta në treg.
4. Përforcimi i mekanizmave të mbikëqyrjes dhe raportimit financiar, duke siguruar transparencë në përdorimin e fondeve dhe në ndikimin e bankës në ekonomi.
Për të dhënë një analizë kritike të projektligjit për krijimin e Bankës Shqiptare të Zhvillimit (BZH), do të vlerësojmë dispozitat kyçe sipas neneve të propozuara, duke shqyrtuar përputhshmërinë me standardet ligjore, ndikimin në treg, rreziqet e mundshme dhe mundësitë për përmirësim.
1. Qëllimi dhe Objektivat (Nenet 1-2)
• Qëllimi i projektligjit është i qartë dhe nxit zhvillimin ekonomik, social dhe mjedisor.
• Parashikimi i aktiviteteve promovuese dhe tregtare të BZH-së është pozitiv, por duhet të qartësohet më mirë ndarja mes tyre për të shmangur konfliktin e interesit dhe subvencionimin e ndërsjellë.
• Ndarja mes aktiviteteve promovuese dhe tregtare nuk është e qartë (Neni 2). Kjo mund të çojë në konflikte interesi dhe keqpërdorim të fondeve publike.
• Mungesa e një strukture të qartë rrit rrezikun e konflikteve të interesit dhe abuzimit me fondet publike
Komentet e ALTAX:
• Neni 2(3)(a) duhet të përmbajë një mekanizëm monitorimi për të siguruar që aktivitetet promovuese dhe tregtare të mos ndërhyjnë në konkurrencën e tregut.
• Nevojitet një mekanizëm vlerësimi për ndikimin e BZH-së në ekonomi dhe mundësinë që të mos pengojë konkurrencën e bankave të tjera.
• Të implementohet një ndarje e qartë operacionale dhe financiare midis aktiviteteve të mbështetura nga shteti dhe atyre tregtare, duke përdorur sisteme të pavarura kontabiliteti dhe auditimi.
• Përcaktimi i kritereve strikte për raportimin financiar, duke u bazuar në standarde ndërkombëtare, siç bën Banka Europiane për Rindërtim dhe Zhvillim (BERZH).
Rregullimi i aktivitetit tregtar dhe promovues
Neni 2, që përcakton objektivat e BZH-së, thekson nxitjen e zhvillimit ekonomik, social dhe mjedisor dhe lehtësimin e qasjes në financa. Ajo gjithashtu lejon aktivitete tregtare, të cilat duhet të jenë të ndara qartë nga aktivitetet promovuese. Ky nënkupton se është e rëndësishme që të përcaktohen politika të qarta dhe mekanizma për ndarjen e këtyre aktiviteteve, si dhe të sigurohet mbikëqyrje e plotë për të shmangur keqpërdorimin e fondeve publike për aktivitete që mund të jenë më shumë komerciale sesa promovuese.
Përcaktimi i qartë i objektivave mund të theksojë edhe rëndësinë e zhvillimit të qëndrueshëm dhe rritjes digjitale, duke pasur parasysh praktikat ndërkombëtare që promovojnë përdorimin e teknologjisë për të mundësuar përfshirjen financiare.
Neni mund të përmirësohet me një ndarje më të qartë të aktiviteteve promovuese dhe tregtare, duke specifikuar se aktivitetet komerciale nuk duhet të krijojnë ndikime negative për sektorët që mbështeten për zhvillim ekonomik. Për të shmangur konkurrencën të padrejtë, ndarja e aktiviteteve dhe mbikëqyrja strikte mund të forcojnë besimin në këtë model.
2. Forma Ligjore dhe Kapitali Fillestar (Nenet 3-6)
• Krijimi i BZH-së si një shoqëri aksionare është i përshtatshëm për të garantuar fleksibilitet në financim.
• Pjesëmarrja e Shtetit Shqiptar me të paktën 51% siguron kontrollin publik, por kufizon pjesëmarrjen e kapitalit privat.
• Kapitali fillestar prej 10 miliardë lekësh është një angazhim i konsiderueshëm për buxhetin e shtetit dhe kërkon një analizë më të thelluar të përfitimeve afatgjata.
• Nuk ka qartësi mbi rolin e kapitalit privat vendas dhe mbajtjen e kontrollit nga shteti (Neni 5).
• Nuk është i qartë ndikimi i kapitalit fillestar në financat publike (Neni 6). Banka Nordike e Investimeve, p.sh. e ka siguruar kapitalin e saj fillestar përmes kontributeve të qeverive të vendeve anëtare dhe përdorimi i tij monitorohet rreptësisht për të garantuar që nuk ndikon negativisht në buxhetet kombëtare.
Komentet e ALTAX
• Duhet të përcaktohet më qartë në projektligj se si do të financohet kapitali i shtetit (p.sh. përmes buxhetit të shtetit apo huamarrjes).
• Të vendosen masa sigurie që kapitali i BZH-së të mos përdoret për qëllime politike ose për të favorizuar grupe të veçanta të biznesit.
• Të krijohen mekanizma të qartë për përfshirjen e kapitalit privat, duke vendosur kufizime për të garantuar se shteti mban kontrollin dhe stabilitetin.
• Të zbatohen praktikat e bashkë-investimeve, ku BZH do të bashkëpunojë me sektorin privat për të rritur projektet strategjike.
• Përdorimi i obligacioneve sovrane për të rritur kapitalin, siç ka bërë Agjencia Franceze për Zhvillim (AFD), duke minimizuar ndikimin direkt në buxhetin e shtetit.
Përputhshmëria me Ligjin për Shoqëritë Tregtare
Neni 3 specifikon që BZH është një shoqëri aksionare, e cila është subjekt i ligjit për shoqëritë tregtare në Shqipëri. Ky nënkupton që çdo dispozitë e projektligjit duhet të jetë në përputhje të plotë me ligjet që rregullojnë të drejtat dhe detyrimet e shoqërive tregtare në Shqipëri, si dhe me legjislacionin që ka të bëjë me sektorin financiar dhe bankar. Një analizë e thelluar duhet të sigurojë se çdo dispozitë ligjore e projektligjit është në përputhje me legjislacionin e ri, nëse ka ndodhur ndonjë ndryshim.
Duhet të specifikohet më qartë se si mund të forcohet transparenca në menaxhimin e kapitalit dhe se si qeveria do të mbajë kontroll mbi investimet strategjike për të shmangur ndikimet politike që mund të dëmtojnë funksionimin efikas të bankës.
3. Burimet Financiare dhe Rreziku Fiskal (Nenet 7-9)
• Parashikimi që BZH të mbledhë fonde nga publiku nëpërmjet Postës Shqiptare është një risi, por ngre shqetësime mbi sigurinë e depozitave.
• Përjashtimi i BZH-së nga tatimi mbi fitimin mund të krijojë një avantazh të padrejtë ndaj bankave tregtare dhe të shtrembërojë konkurrencën.
• Projektligji krijon një avantazh të padrejtë për BZH në krahasim me bankat tregtare, veçanërisht përjashtimi nga tatimi mbi fitimin (Neni 8).
• Avantazhe të tilla mund të shtrembërojnë konkurrencën në sektorin bankar.
• Nuk është e qartë përgjegjësia e shtetit në rast të dështimit të BZH-së (Neni 9).
Komentet e ALTAX
• Duhet të parashikohet një mekanizëm garancie për depozituesit që vendosin fonde në BZH përmes Postës Shqiptare.
• Përjashtimi nga tatimi mbi fitimin duhet të justifikohet me një analizë të ndikimit ekonomik për të shmangur ankesat nga sektori privat.
• Përcaktimi i qartë i një “mbrojtjeje fiskale” ku shteti nuk mban përgjegjësi për detyrimet e BZH-së përtej kapitalit të investuar.
• Krijimi i një fondi emergjence, i cili do të përdoret vetëm në raste të jashtëzakonshme për të mbrojtur stabilitetin financiar.
• Shqyrtimi i përjashtimit nga tatimi mbi fitimin dhe zëvendësimi me një normë të reduktuar tatimore.
• Mbikëqyrja e BZH-së nga Banka e Shqipërisë për të siguruar standarde të barabarta konkurruese.
4. Struktura e Qeverisjes (Nenet 10-16)
• Struktura me Asamblenë e Përgjithshme, Këshillin Mbikëqyrës, Këshillin e Administrimit dhe Komitetin e Auditimit është një model i mirë i ndarjes së përgjegjësive.
• Parashikimi i një shumice anëtarësh të pavarur në Këshillin Mbikëqyrës është pozitiv për qeverisjen e mirë.
• Nuk ka kritere të qarta mbi kualifikimet dhe pavarësinë e anëtarëve të organeve drejtuese.
• Rreziku i ndërhyrjeve politike në vendimmarrjen e BZH-së është i lartë, për shkak të mungesës së kritereve të qarta për emërimet (Nenet 10-16).
Komentet e ALTAX
• Të përcaktohen më qartë kriteret për përzgjedhjen e anëtarëve të Këshillit Mbikëqyrës dhe të Administrimit për të shmangur emërimet politike.
• Duhet të saktësohet mënyra e monitorimit të performancës së BZH-së për të garantuar transparencë dhe llogaridhënie.
• Krijimi i një komisioni të pavarur për përzgjedhjen e drejtuesve të BZH-së, duke përfshirë përfaqësues nga sektori privat dhe shoqëria civile.
• Zbatimi i kritereve strikte për emërimet dhe përjashtimin e drejtuesve me lidhje politike të forta.
Neni mund të përmirësohet duke specifikuar më shumë rreth mënyrës se si bordi mbikëqyrës do të sigurojë që strategjitë e bankës të jenë gjithmonë në përputhje me objektivat kombëtarë dhe përputhshmërinë me standardet ndërkombëtare.
Ndikimi në tregun bankar
Projektligji krijon një avantazh të padrejtë për BZH në krahasim me bankat tregtare, veçanërisht përjashtimi nga tatimi mbi fitimin (Neni 8). Kjo mund të shtrembërojë konkurrencën.
KfË, banka zhvillimore gjermane, operon si një entitet i mbikëqyrur nga autoritetet bankare dhe ndjek rregulla të njëjta me bankat e tjera për taksat dhe raportimin financiar. Kjo siguron një fushë loje të barabartë për të gjithë aktorët financiarë.
Ajo që mendojmë si zgjiedhje është që në vend të përjashtimit nga tatami mbi fitimin, mund të vendoset një normë e reduktuar tatimore për të shmangur shtrembërimin e konkurrencës.
Ndërkohë, ne mendojmë se duhet të ketë mbikëqyrje të BZH-së nga Banka e Shqipërisë për të siguruar standarde të barabarta për të gjitha institucionet financiare.
Ky projektligj për Bankën Shqiptare të Zhvillimit (BZH) përcakton rregulla dhe dispozita të rëndësishme për krijimin, organizimin dhe funksionimin e saj.
Për të realizuar ndryshimet e nevojshme në ligjin e Bankës Shqiptare të Zhvillimit, mund të ndihmojmë duke krahasuar elemente të ligjit me praktikën ndërkombëtare dhe legjislacionin në vende të tjera, duke i lidhur këto me natyrën e veprimtarisë bankare dhe të zhvillimit. Kjo mund të ofrojë një kuadër të pasur për përmirësime, duke pasur parasysh mjedisin ekonomik dhe ligjor.
Nëse këto çështje adresohen, krijimi i BZH-së mund të sjellë përfitime të rëndësishme për zhvillimin ekonomik të Shqipërisë, pa krijuar rreziqe të larta fiskale dhe konkurrencë të pabarabartë.
Propozimet tona dhe ndryshimet e mundshme në ligjin për Bankën Shqiptare të Zhvillimit synojnë rritjen e efikasitetit dhe transparencës, duke përdorur praktikat më të mira ndërkombëtare. Kjo mund të arrihet përmes përmirësimit të strukturës menaxhuese, qartësisë në ndarjen e aktiviteteve tregtare dhe zhvillimore, dhe sigurisë në mbikëqyrjen financiare.