PROJEKTLIGJI “PËR DISA SHTESA DHE NDRYSHIME NË LIGJIN NR.9121, DATË 28.07.2003, “PËR MBROJTJEN E KONKURRENCËS””

Të nderuar,

Lidhur me ndryshimet e propozuara në ligjin nr. 9121, datë 28.7.2003 “Për mbrojtjen e konkurrencës”, i ndryshuar, dhe në cilësinë e një prej grupit të shoqërive, të cilat preken nga detyrimet që burojnë nga ky ligj, përmes kësaj shkrese përcjellim komentet tona, lidhur me çështjen e detyrimit për njoftim të përqëndrimeve për transaksionet midis shoqërive të huaja (foreign-to-foreign transactions) pranë Autoritetit të Konkurrencës.


Trajtimi aktual në ligjin nr. 9121/2003 “Për Mbrojtjen e Konkurrencës”, i ndryshuar:

Sipas nenit 10, paragrafi 1 i Ligjit, kemi të bëjmë me një përqëndrim në rastet kur:

”shkaktohet një ndryshim i qëndrueshëm i kontrollit, si rrjedhojë e:

a) bashkimit të dy ose më shumë ndërmarrjeve ose pjesë ndërmarrjesh të pavarura nga njëra-tjetra;
b) përfitimit të kontrollit të drejtpërdrejtë ose të tërthortë, nga një ose më shumë persona fizikë, të cilët njëkohësisht kanë kontrollin e të paktën një ndërmarrjeje tjetër ose nga një ose më shumë ndërmarrje, mbi një ose më shumë ndërmarrje ose të një pjese të këtyre të fundit, përmes blerjes së aksioneve, kuotave apo aseteve, kontratës ose çdo mjeti tjetër të ligjshëm;
c) kontrollit të drejtpërdrejtë ose të tërthortë mbi një ose më shumë ndërmarrje ose të një pjese të këtyre të fundit”.

Referuar nenit 12, paragrafi 1 ”Përqëndrimet e ndërmarrjeve, njoftohen në Autoritet për të marrë autorizim, nëse, në vitin e fundit financiar, para përqendrimit:

a) xhiroja e të gjitha ndërmarrjeve pjesëmarrëse së bashku në tregun ndërkombëtar është më shumë se 7 miliardë lekë dhe xhiroja e të paktën një ndërmarrjeje pjesëmarrëse, në tregun e brendshëm, është më shumë se 200 milionë lekë.
b) xhiroja e të gjitha ndërmarrjeve pjesëmarrëse së bashku, në tregun e brendshëm është më shumë se 400 milionë lekë dhe xhiroja e të paktën një ndërmarrjeje pjesëmarrëse, në tregun e brendshëm, është më shumë se 200 milionë lekë”.


Bazuar në limitet e xhiros së përcaktuar në nenin 12 të Ligjit, për çdo transaksion të kryer nga grupet e shoqërive të huaja, përfshirë grupin “Statkraft” në të gjithë botën (blerje apo bashkime me ndërmarrje të tjera, jo vetëm në Ballkan apo Evropë, por edhe në Azi, Amerikën e Jugut etj.), këto transaksione duhen njoftuar pranë Autoritetit shqiptar të Konkurrencës, pavarësisht se pala tjetër në transaksion (shoqëria target) nuk ka asnjë lloj aktiviteti në Shqipëri.

Kjo vjen për shkak se kushtet e xhiros, të përcaktuara në Ligj, marrin në konsideratë vetëm xhiron e njërës prej ndërmarrjeve pjesëmarrëse në përqëndrim, ndërkohë që legjislacioni, si në nivel evropian ashtu edhe legjislacioni i brendshëm i vendeve të BE-së merr në konsideratë xhiron e të paktën dy ndërmarrjeve pjesëmarrëse në transaksion (zakonisht këto janë: blerësi dhe target-i, por në transaksione të ndryshme, mund të ketë më shumë sesa një blerës apo target).

Vitet e fundit, grupi “Statkraft”, ka qenë i detyruar te bëjë njoftimin pranë Autoritetit të Konkurrencës, për një numër të konsiderueshëm transaksionesh të kryera nga kompanitë e grupit në shumë vende të Evropës, Azisë (Indi), Amerikë e Jugut (Kili, Peru, Brazil) etj. Kjo, na ka vënë në shumë raste në vështirësi,
së pari, në lidhje me pozitën e pafavorshme ku vendosemi si blerës në momentin e shpalljes së ofertës për blerje të një projekti/ndërmarrjeje, krahasuar me blerës të tjerë potencialë, të cilët duke mos pasur aktivitet në Shqipëri, nuk kanë detyrimin për njoftimin dhe marrjen e miratimit nga Autoriteti shqiptar i Konkurrencës dhe në këtë mënyrë, mund të konfirmojnë blerjen e ndërmarrjes, pa nje kusht të tillë;
së dyti, me kohën dhe energjitë që nevojiten për përgatitjen e dokumentacionit për njoftimin pranë Autoritetit të Konkurrencës (që me gjithë listën e kufizuar të dokumenteve, në përputhje me ligjin shqiptar, kërkon dokumente të lëshuar brenda tre muajve të fundit të legalizuar me vulë apostile, të cilët më pas duhen përkthyer e noterizuar). Qëndrimi pozitiv i Autoritetit të Konkurrencës kundrejt aplikimeve të grupit “Statkraft” dhe lëshimi i autorizimit për realizimin e perkohshëm të përqëndrimit, kanë qenë një ndihmë e madhe në transaksionet e kryera, por që nuk na e lehtëson të gjithë problematikën.

Në këto kushte, e shohim shumë të rëndësishme marrjen në konsideratë që në kuadër të propozimit për ndryshim të ligjit, të ndryshohet dhe neni 12 duke reflektuar praktikën më të mirë të vendeve anëtare të Bashkimit Evropian. Ne kemi shqyrtuar modelin gjerman (dhe austriak), i cili mund të zbatohet dhe në Shqipëri.

Modeli gjerman

Sipas nenit 35 të ligjit gjerman për mbrojtjen e konkurrencës, përqëndrimet njoftohen pranë Autoritetit gjerman të Konkurrencës në rastet e mëposhtme:

Kushti i xhiros:

1. xhiroja e të gjitha ndërmarrjeve pjesëmarrëse së bashku në tregun ndërkombëtar është më shumë se EUR 500 milione; dhe
2. nje ndërmarrje pjesëmarrëse ka një xhiro që kalon EUR 50 milionë në Gjermani (tregu i brendshëm); dhe
3. të paktën një ndërmarrje tjeter pjesëmarrëse, ka nje xhiro që kalon EUR 17.5 milionë në Gjermani (tregu i brendshem).

Kushti i vlerës së transaksionit:

1. xhiroja e të gjitha ndërmarrjeve pjesëmarrëse së bashku në tregun ndërkombëtar është më shumë se EUR 500 milionë;
2. nje ndërmarrje pjesëmarrëse, ka një xhiro që kalon EUR 50 milionë në Gjermani (tregu i brendshëm) dhe as xhiroja e targetit dhe as xhiroja e ndonjë ndërmarrjeje tjetër pjesëmarrëse brenda Gjermanisë, nuk e kalon shumën EUR 17.5 milionë;
3. vlera e transaksionit është më e madhe se EUR 400 milionë; dhe
4. target ka aktivitete te konsiderueshme (substancial acitivities) në Gjermani.

Siç mund ta shihni më sipër, ligji gjerman përcakton tre kritere ne lidhje me xhiron e ndërmarrjeve:

 fillimisht, duhet që ndermarrjet pjesëmarrëse në përqëndrim (blerësi/t dhe target), duhet të kenë një xhiro të caktuar në tregun ndërkombëtar. Ky kusht ështe i njëjtë me atë në ligjin shqiptar.
 së dyti, duhet që njëra nga ndërmarrjet pjesëmarrëse (blerësi ose target), të ketë një xhiro të caktuar në tregun gjerman. Ky është një kusht sasior që përcaktohet në varësi të madhësisë në tregun e vendit përkatës. Ky kusht ështe i njëjtë me atë në ligjin shqiptar. Ndersa ne Gjermani xhiroja e njërës ndërmarrje, duhet te kalojë 50 milionë Euro, në Shqipëri kufiri është rreth 2 milionë Euro (200 milionë Lekë).
 së treti, ligji gjerman kërkon që një ndërmarrje tjetër pjesëmarrëse të ketë një xhiro që kalon 17.5 milione Euro. Ky kusht mungon në ligjin shqiptar. Rrjedhimisht, kjo na çon në një situatë jo-normale ku grupi “Statkraft”, blen një ndërmarrje/projekt p.sh. në Francë (targeti është një shoqëri franceze) dhe “Statkraft-i” përmbush kriteret e xhiros ndërkombetare (mbi 7 miliardë Lekë) dhe të xhiros vendase (mbi 200 milionë Lekë në Shqipëri) dhe pavarësisht se targeti francez nuk ka prezencë në Shqipëri dhe as kryen shitje në Shqipëri/eksporte, përsëri kjo blerje e targetit francez duhet njoftuar pranë Autoritetit shqiptar të Konkurrencës.

Nëse ligji shqiptar do të kishte vendosur edhe kushtin e tretë të xhiros, atëherë përqëndrimi, do të duhej të njoftohej në Shqipëri, vetëm nëse targeti francez, do të kishte një xhiro në Shqipëri (mbi limitin e caktuar).

Duhet theksuar, se kushti i xhiros, jo vetëm në Shqipëri, por edhe në vendet e tjera, njihet dhe pranohet se është një kriter sasior, pra që nuk merr në konsiderate specifikat e një përqëndrimi, që edhe pse mund të realizohet nga ndërmarrje me xhiro të ulët, mund të krijojë efekte në konkurrencën ne treg.

Për të shmangur këtë mangësi të kushtit të xhiros, ligji gjerman ka shtuar kushtet që lidhen me vlerën e transaksionit apo me nocionin e “aktiviteteve substanciale”.
Kushti i vlerës së transaksionit, krijon një kufi de-minimis në mënyrë që blerjet më të rëndësishme, të njoftohen pranë Autoritetit.
Nocioni i aktiviteteve të rëndësishme (“substantial activities”) lejon hapësirë që edhe në rastet e blerjeve të kompanive start-up apo te tjera që nuk realizojnë xhiron e përcaktuar si kufi në tregun e brendshëm, të mund të bëhen objekt-njoftimi, për shkak se mund të krijojnë efekte në tregun lokal (“local nexus”).

Me poshte gjeni nenin 35 të ligjit gjerman në gjuhen angleze (per më shume qartesi ne formulim).
***
Section 35 of the German Competition Act (ARC) reads as follows:
(1) The provisions on the control of concentrations shall apply if in the last business year preceding the concentration
1. the combined aggregate worldwide turnover of all the undertakings concerned was more than EUR 500 million, and
2. the domestic turnover of at least one undertaking concerned was more than EUR 50 million and that of another undertaking concerned was more than EUR 17.5 million.
(1a) The provisions on the control of concentrations shall also apply if
1. the requirements under subsection (1) no 1 are fulfilled,
2. in the last business year preceding the concentration
a) the domestic turnover of one undertaking concerned was more than EUR 50 million and
b) neither the target undertaking nor any other undertaking concerned achieved a domestic turnover of more than EUR 17.5 million,
3. the consideration for the acquisition exceeds EUR 400 million and
4. the target undertaking pursuant to no 2 has substantial operations in Germany.

Referuar kësaj dispozite, Autoriteti gjerman i Konkurrencës dhe Autoriteti austriak i Konkurrencës, kanë hartuar një akt të përbashkët që jep sqarime për aplikimin e rregullave për kufirin e vlerës së transaksionit në raste të ndryshme (jo vetëm blerje aksionesh, por edhe bashkim, joint ventures) si dhe shembuj të kritereve për përcaktimin e vleres së transaksionit dhe substantial activities. Një kopje në anglisht të udhëzuesit, gjendet ne linkun:
https://www.bwb.gv.at/fileadmin/user_upload/Guidance_Transaction_Value_Thresholds_January_2022_final.pdf

Sipas mendimit tonë, nëse do të ndryshohej ligji shqiptar në linjë me parashikimet e ligjit gjerman, do të duhej që Autoriteti shqiptar i Konkurrencës, të miratojë një udhëzim të ngjashëm me atë të miratuar nga Autoritetet gjermane e austriake.

Propozimi për ndryshim

Propozimi ynë, është që paragrafi 1, i nenit 12 të Ligjit, të ndryshohet si më poshtë (vetëm pjesa me bold eshte shtuar):

1 Përqëndrimet e ndërmarrjeve, njoftohen në Autoritet për të marrë autorizim, nëse, në vitin e fundit financiar, para përqendrimit:

a) xhiroja e të gjitha ndërmarrjeve pjesëmarrëse së bashku në tregun ndërkombëtar është më shumë se 7 miliardë lekë dhe xhiroja e të paktën një ndërmarrjeje pjesëmarrëse, në tregun e brendshëm, është më shumë se 200 milionë lekë dhe xhiroja e të paktën një ndërmarrjeje tjeter pjesëmarrëse, në tregun e brendshëm, është më shumë se 70 milionë lekë .
b) xhiroja e të gjitha ndërmarrjeve pjesëmarrëse së bashku në tregun e brendshëm është më shumë se 400 milionë lekë dhe xhiroja e të paktën një ndërmarrjeje pjesëmarrëse, në tregun e brendshëm, është më shumë se 200 milionë lekë dhe xhiroja e të paktën një ndërmarrjeje tjeter pjesëmarrëse, në tregun e brendshëm, është 200 milionë lekë ose më shumë”.

Përqendrimet e ndërmarrjeve njoftohen në Autoritet për të marrë autorizim, edhe nëse:

i) xhiroja e të gjitha ndërmarrjeve pjesëmarrëse së bashku në tregun ndërkombëtar është më shumë se 7 miliardë lekë dhe xhiroja e të paktën një ndërmarrjeje pjesëmarrëse, në tregun e brendshëm, është më shumë se 200 milionë lekë dhe xhiroja e të paktën një ndërmarrjeje tjeter pjesëmarrëse, në tregun e brendshëm, është më shumë se 70 milionë lekë;
ii) xhiroja e të paktën një ndërmarrjeje pjesëmarrëse, në tregun e brendshëm, është më shumë se 200 milionë lekë por xhiro e asnjë ndërmarrjeje tjetër pjesëmarrëse brenda tregut të brendshëm nuk kalon 70 milionë lekë; dhe
iii) vlera e transaksionit është më e madhe se [200] milionë Lekë; dhe
iv) target ka aktivitete të konsiderueshme (substancial activities) në territorin shqiptar (siç përcaktohen në udhëzimin e “Autoritetit të Konkurrencës)”.

Ne besojmë fuqimisht se ndryshimet e mësipërme, do të shmangin procedurat e njoftimeve të përqëndrimeve, ku vetëm njëra ndërmarrje pjesëmarrëse ka aktivitet në Shqipëri dhe rrjedhimisht nuk ka fuqizim të asaj pale në territorin shqiptar, pasi pala tjetër pjesëmarrëse, nuk është fare e pranishme.

Nga eksperienca jone me përqendrimet e njoftuara nga grupi “Statkraft”, pranë Autoritetit shqiptar të Konkurrencës, rezulton se në të gjitha transaksionet, Autoriteti ka konstatuar se nuk ka ”mbivendosje apo / ose marrëdhënie te rrjedhës së sipërme apo të poshtme midis aktiviteteve të palëve në nivel kombëtar”, duke autorizuar perqendrimet e realizuara.


Ndryshimi do ta afrojë legjislacionin mbi konkurrencën me praktikën më të mirë të vendeve evropiane. Nga ana tjetër, duke mos u angazhuar me transaksione që ndodhin jashtë Shqipërisë dhe nuk kanë efekt në tregun shqiptar (pasi vetëm një prej ndërmarrjeve pjesëmarrëse operon në Shqipëri), Autoriteti i Konkurrencës, do të ketë mundësi të fokusohet në çështje më të rëndësishme që afektojnë realisht konkurrencën e ndërmarrjeve ne Shqiperi.

Shfrytëzojmë rastin të shprehim falenderimet tona më të përzemërta për vëmendjen tuaj ndaj kësaj shkrese me komente dhe sugjerime dhe mbetemi besimplotë se ato to të merren në konsiderate gjatë fazës së ndryshimit të ligjit.

Me respekt!
Devoll Hydropower SH.A.

Të nderuar,
Ju lutem gjeni komentet e anëtarëve të Dhomës Amerikane të Tregtisë si mëposhte:

Komenti kryesor lidhet me doktrinën e “pasojave në tregun e brendshëm” si një prej parimeve themelore të ligjit të konkurrencës së BE-së dhe të ligjeve vendase të shumë Shteteve Anëtare të BE-së, sipas të cilës legjislacioni i brendshëm i konkurrencës zbatohet jo vetëm ndaj veprimeve që kryhen në territorin kombëtar, por edhe ndaj veprimeve që kryhen jashtë tij, me kusht që pasojat e tyre të ndihen në territorin e brendshëm.

Doktrina e “pasojave në tregun e brendshëm” zbatohet për të gjitha fushat e legjislacionit për konkurrencën, duke përfshirë dhe kontrollin e përqendrimeve të ndërmarrjeve. Ligji për mbrojtjen e konkurrencës ndjek të njëjtin parim, i cili përcaktohet në nenin 2 të tij, por në rastin e kontrollit të përqendrimeve të ndërmarrjeve, kriteret e përdorura nga ligji shqiptar për identifikimin e pasojave në tregun e brendshëm, në lidhje me transaksione që ndodhin jashtë vendit, nuk janë plotësisht në përputhje me kriteret e përdorura nga ligji për mbrojtjen e konkurrencës së Bashkimit Europian (BE) dhe nga ligjet vendase të Shteteve Anëtare.

Në mënyrë të ngjashme me ligjin e BE-së dhe me ligjet vendase të Shteteve Anëtare të BE-së, ligji shqiptar përdor xhiron e ndërmarrjeve pjesëmarrëse në bashkim, si kriter kryesor për identifikimin e transaksioneve që duhet t’i nënshtrohen procedurave të kontrollit të përqendrimeve. Por ndryshe nga ligji i BE-së dhe nga ligjet vendase të shumë Shteteve Anëtare të BE-së, ligji shqiptar (neni 12), zbaton kriterin e nivelit të xhiros pavarësisht nëse ndërmarrja objekt i përqendrimit ka ose jo xhiro brenda territorit shqiptar.

Duke marrë në konsideratë se për shkak të madhësisë së ndryshme të ekonomive, nivelet e xhiros sipas ligjit shqiptar janë ndjeshëm më të ulëta se nivelet e zbatuara në BE apo sipas ligjeve vendase të Shteteve Anëtare të BE-së, një grup ndërkombëtar me prani në Shqipëri dhe që arrin nivelin e xhiros në tregun e brendshëm, detyrohet të ndjekë procedurat e kontrollit të përqendrimeve pranë Autoritetit Shqiptar të Konkurrencës.
Keto procedura zbatohen ne lidhje me të gjitha përqendrimet që kryhen në nivel botëror, pra edhe ato që kanë si objekt ndërmarrje që nuk ushtrojnë aktivitet në Shqipëri e rrjedhimisht nuk mund të krijojnë pasoja në tregun Shqiptar, vetëm për faktin se niveli i xhiros së grupit në tregun ndërkombëtar është më i lartë se niveli i xhiros që përcaktohet sipas ligjit shqiptar.
Kjo mangësi në legjislacionin shqiptar ka krijuar situata praktike jo të drejta për bizneset në Shqipëri, eksperiencë e ndarë nga anëtarët e Dhomës Amerikane. Për shembull, një blerje e ndodhur jashtë Evropës, e cila nuk kërkon procedura kontrolli të përqendrimeve në nivel të BE-së apo pranë Shteteve Anëtare të BE-së, duhet gjithsesi të miratohet nga Autoriteti Shqiptar i Konkurrencës dhe kjo pavarësisht faktit se transaksioni në fjalë nuk krijon pasoja në tregun e brendshëm shqiptar.

Në konsideratë të afatit për realizmin e procedurave të kontrollit të përqendrimeve, si dhe detyrimin ligjor për të mos e realizuar transaksionin deri në marrjen e autorizimit nga Autoriteti Shqiptar të Konkurrencës, kjo ka rezultuar në një barrë të paarsyeshme për investitorët e huaj me prani në Shqipëri, në aftësinë atyre për të konkurruar në nivel ndërkombëtar dhe për të zbatuar strategjinë e tyre globale të përqendrimeve.

Sa më sipër, vlerësojmë se transaksionet mes shoqërive të huaja, të cilat nuk kanë asnjë efekt në Shqipëri dhe nuk kanë si objekt apo efekt shtrembërimin e konkurrencës në Shqipëri, duhet të jenë jashtë objektit të ligjit shqiptar për mbrojtjen e konkurrencës, pasi në të kundërt doktrina e “pasojave në tregun e brendshëm” nuk do të merrej në konsideratë.

Duhet theksuar se kushti i xhiros, jo vetëm në Shqipëri por edhe në vendet e tjera, njihet dhe pranohet se është një kriter sasior, pra që nuk merr në konsideratë specifikat e një përqëndrimi, që edhe pse mund të realizohet nga ndermarrje me xhiro të ulet mund të krijojë efekte në konkurrencën në treg. Për të shmangur këtë mangësi të kushtit të xhiros, mund të konsiderohen kushtet që lidhen me vlerën e transaksionit apo me nocionin e “aktiviteteve substanciale”. Kushti i vlerës se transaksionit krijon nje kufi de-minimis në mënyrë që blerjet më të rëndësishme të njoftohen pranë Autoritetit. Nocioni i “aktiviteteve substanciale” lejon që dhe në rastet e blerjeve të bizneseve të cilat nuk realizojne xhiron e percaktuar si kufi në tregun e brendshëm të mund të bëhen objekt njoftimi për shkak se mund të krijojne efekte në tregun vendas.

Gjithashtu, duhet konsideruar me kujdes neni 8 i Projektligjit, përkatësisht shtimi i pikës 4 në nenin 12 të Ligjit për Mbrojtjen e Konkurrencës: “Autoriteti i Konkurrencës vlerëson kryesisht përqendrimet e të gjitha ndërmarrjeve të cilat, brenda një periudhe dy vjeçare nga momenti i lidhjes së marrëveshjes për bashkim, përftim kontrolli apo krijimin e një ndërmarrjeje të përbashkët, plotësojnë kriterin e kufirit të xhiros, megjithëse në momentin e lidhjes së marrëveshjes nuk përmbushnin kriteret për njoftim sipas këtij ligji”.
Sipas relacionit për Projektligjin, kjo pikë është shtuar për përafrimin e ligjit tonë me Rregulloren e Këshillit nr. 139/2004 e datës 20 janar 2004 “Mbi kontrollin e përqendrimeve ndërmjet ndërmarrjeve” (“Rregullorja”).
Në fakt, kjo Rregullore parashikon në nenin 22 të saj të drejtën e shteteve anëtare për t’i kërkuar Komisionit Europian që të vlerësojë përqendrime që normalisht nuk bien në kompetencën e Komisionit, kur përqendrimi kërcënon që të ndikojë në mënyrë të konsiderueshme konkurrencën brenda territorit të Shtetit Anëtar ose Shteteve Anëtare që bëjnë kërkesën. Jemi të mendimit që shtimi i kësaj pike në ligj krijon pasiguri juridike potencialisht për të gjitha transaksionet, duke i lënë Autoritetit të Konkurrencës (AK) diskrecion të plotë për të shqyrtuar transaksione deri në 2 vjet pasi kanë ndodhur dhe për të vendosur kthimin e transaksioneve të cilat kanë prodhuar pasoja të rëndësishme juridike dhe ekonomike për palët. Afati 2-vjeçar është, për mendimin tonë, i gjatë dhe krijon pasiguri për palët në transaksion për më shumë se ç’është e nevojshme. Sipas Rregullores, kërkesa nga shtetet për shqyrtimin e një rasti nga Komisioni bëhet brenda 15 ditëve nga data kur përqendrimi është njoftuar apo kur transaksioni i është bërë me dije shtetit në fjalë. Në udhëzimin e nxjerrë nga Komisioni mbi zbatimin e mekanizmit të referimit të përcaktuar në nenin 22 të Rregullores për disa kategori rastesh, parashikohet se Komisioni nuk do të shqyrtojë transaksione të cilat kanë më shumë se 6 muaj që janë implementuar. Propozimi ligjor i prezantuar, i jep një diskrecion të madh Autoritetit të Konkurrencës. Andaj sugjerohet që në rastin se pika 4 e nenit 12 do të pranohej siç është propozuar, Projektligji të jetë më shterues në kriteret ku Autoriteti i Konkurrencës do të shqyrtojë transaksione ex post.
Gjatë prezantimit të projektligjit, AK ka sqaruar se ky ndryshim synon të adresojë fenomenin e njohur si “killer acquisitions”, ku shoqëri të mëdha blejnë ndërmarrje të vogla ose start-up-e, veçanërisht në sektorë inovativë si teknologjia, media dhe shëndetësia, për të eliminuar konkurrencën e mundshme në të ardhmen. Duke qenë së ndërmarrjet e vogla shpesh kanë të ardhura minimale ose të papërfillshme në momentin e blerjes, transaksioni mund të përjashtohet nga juridiksioni i AK-së nëse zbatohen pragjet aktuale të xhiros dhe rrjedhimisht AK nuk mund të ushtrojë kontrollin e saj.
Përpos qëllimit të mirë të kësaj dispozite, mendojmë se implementimi i kësaj dispozite ngre problematika, kryesisht lidhur me:
• Mundësi për abuzime dhe pasiguri për subjektet në treg
Kompetenca e AK-së për të shqyrtuar përqendrimet pas dy vitesh lejon autoritetin të ndërhyjë në çdo moment pas transaksionit dhe potencialisht të urdhërojë kthimin mbrapsht të transaksionit. Pra investimet dhe subjektet e përfshira gjenden në pasiguri juridike si për vetë investimin ashtu dhe në lidhje me persona të tretë financuese ose kontraktorë. Vendimi i autoritetit që detyron një ndërmarrje që ka integruar plotësisht asetet e një shoqërie të blerë të ndahet ose të shesë asete duke u rikthyer në gjendjen fillestare, shkakton kosto të mëdha financiare dhe operacionale pasi gjatë periudhës dy vjeçare ajo ka funksionuar si një entitet i vetëm.
Gjithashtu, rikthimi në gjendjen fillestare mund të mos justifikohet pasi transaksioni i zhvilluar mund të ketë qenë thelbësor për zhvillimin e ndërmarrje blerëse dhe ndërhyrja e AK 2 vjet pas mbylljes së transaksionit mund të jetë një penalizim i pajustifikuar për këtë ndërmarrje.
• Mungesa e efektivitetit praktik
Në rastet kur AK nis shqyrtimin prapaveprues të një transaksioni, dëmi konkurrues nga një “killer acquisition” mund të jetë tashmë i pakthyeshëm. Kjo do ta bënte mekanizmin retrospektiv joefektiv për parandalimin e praktikave antikonkurruese. Pra, nëse vërtet qëllimi i ndërmarrjes më të madhe ka qenë “prishja” e ndërmarrjes së vogël, kjo e fundit do ketë pushuar se ekzistuari me kohë, pra roli autoritetit për të lejuar ose jo përqendrimin nuk do të ketë interes praktik. Nga ana tjetër, ndërmarrja blerëse nuk mund të penalizohet për shkak se ka blerë një ndërmarrje inovative nëpërmjet të cilës ka zhvilluar produktet e saj.
• Transaksionet “foreign – to foreing”
Gjithashtu, vlen të përmendet se një numër i konsiderueshëm i transaksioneve të shqyrtuara nga AK, janë transaksione “Foreign-to-foreign”, ku palët pjesëmarrëse në Transaksion janë të huaja dhe transaksioni ndodh jashtë Shqipërisë, pa efekt në tregun shqiptar. Mungesa e një qasjeje të harmonizuar me standardet ndërkombëtare mund të dëmtojë perceptimin e Shqipërisë si një treg i hapur dhe tërheqës për investitorët.
• Pragjet e ulëta ekzistuese dhe kompetencat aktuale të AK-së
Ligji aktual për mbrojtjen e konkurrencës parashikon pragje relativisht të ulëta për njoftimin e përqendrimeve. Kjo ngre pikëpyetje mbi nevojën për një mekanizëm tjetër prapaveprues, duke dhënë përshtypjen e një zgjerimi të panevojshëm të kompetencave të AK-së.

Për t’iu përgjigjur problematikave të ngjashme, disa shtete anëtare të BE-së kanë adoptuar mekanizma më të avancuar për shqyrtimin e përqendrimeve dhe parandalimit e transaksioneve antikonkurruese, përfshirë “killer acquisitions”, duke shtuar si një nga kriteret “vlerën e transaksionit”. Pra, nëse niveli i xhiros për ndërhyrjen e autoritetit të konkurrencës nuk është plotësuar, transaksionet e përqendrimeve të cilat kanë një vlerë të lartë tregojnë zakonisht potencialin e ndërmarrjes që blihet, duke lejuar rrjedhimisht ndërhyrjen e autoritetit për të vlerësuar nëse kemi të bejmë me një “killer acquisition”.

Me respekt,
Dhoma Amerikane e Tregtisë.